یکی از آئینهای سالانه ایرانیان چهارشنبه سوری یا به عبارتی دیگرچارشنبه سوری است. ایرانیان آخرین سه شنبه سال خورشیدی را با بر افروختنآتش و پریدن از روی آن به استقبال نوروز می روند.
چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز برگزار می شود.
مردم در این روز برای دفع شر و بلا و برآورده شدن آرزوهایشان مراسمی را برگزار می کنند که ریشه اش به قرن ها پیش باز می گردد.
مراسم ویژه آن در شب چهارشنبه صورت می گیرد برای مراسم در گوشه و کنارکوی و برزن نیز بچه ها آتش های بزرگ می افروزند و از روی آن می پرند وترانه (سرخی تو از من ، زردی من از تو ) می خوانند.
ظاهرا مراسم چهارشنبه سوری برگرفته از آئینهای کهن ایرانیان است کههمچنان در میان آنها و با اشکال دیگر در میان باقی بازماندگان اقوامآریائی رواج دارد.
اما دکتر کورش نیکنام موبد زرتشتی و پژوهشگر در آداب و سنن ایرانباستان، عقیده دارد که چهارشنبه سوری هیچ ارتباطی با ایران باستان وزرتشتیان ندارد و شکل گیری این مراسم را پس از حمله اعراب به ایران میداند.
در ایران باستان هفت روز هفته نداشتیم.در ایران کهن هر یک از سی روزماه، نامی ویژه دارد، که نام فرشتگان است. شنبه و یکشنبه و… بعد از تسلطاعراب به فرهنگ ایران وارد شد. بنابراین اینکه ما شب چهارشنبه ای را جشنبگیریم( چون چهارشنبه در فرهنگ عرب روز نحس هفته بوده ) خودش گویای اینهست که چهارشنبه سوری بعد از اسلام در ایران مرسوم شد.”
“برای ما سال ۳۶۰ روز بوده با ۵ روز اضافه ( یا هر چهار سال ۶ روزاضافه ). ما در این پنج روز آتش روشن می کردیم تا روح نیاکانمان را بهخانه هایمان دعوت کنیم.”
“بنابراین، این آتش چهارشنبه سوری بازمانده آن آتش افروزی ۵ روز آخرسال در ایران باستان است و زرتشتیان به احتمال زیاد برای اینکه این سنت ازبین نرود، نحسی چهارشنبه را بهانه کردند و این جشن را با اعتقاد اعرابمنطبق کردند و شد چهارشنبه سوری.”
بخش کردن ماه به چهار هفته در ایران ،پس از ظهور اسلام است و شنبه و یکشنبه و دوشنبه و ……..نامیدن روز های هفته از زمان رواج آن .شنبه واژه ایسامی و درآمده به زبان فارسی و در اصل “شنبد” بوده است.
“سور “در زبان و ادبیات فارسی و برخی گویش های ایرانی به معنای “جشن”،”مهمانی”و “سرخ” آمده است
بوته افروزی
در ایران رسم است که پیش از پریدن آفتاب، هر خانواده بوته های خار وگزنی را که از پیش فراهم کرده اند روی بام یا زمین حیاط خانه و یا درگذرگاه در سه یا پنج یا هفت «گله» کپه می کنند. با غروب آفتاب و نیم تاریکشدن آسمان، زن و مرد و پیر و جوان گرد هم جمع می شوند و بوته ها را آتش میزنند. در این هنگام از بزرگ تا کوچک هر کدام سه بار از روی بوته هایافروخته می پرند، تا مگر ضعف و زردی ناشی از بیماری و غم و محنت را از خودبزدایند و سلامت و سرخی و شادی به هستی خود بخشند. مردم در حال پریدن ازروی آتش ترانه هایی می خوانند.
زردی من از تو ، سرخی تو از من
غم برو شادی بیا ، محنت برو روزی بیا
ای شب چهارشنبه ، ای کلیه جاردنده ، بده مراد بنده
خاکستر چهارشنبه سوری، نحس است، زیرا مردم هنگام پریدن از روی آن، زردیو ییماری خود را، از راه جادوی سرایتی، به آتش می دهند و در عوض سرخی وشادابی آتش را به خود منتقل می کنند. سرود “زردی من از تو / سرخی تو از من”
هر خانه زنی خاکستر را در خاک انداز جمع می کند، و آن را از خانه بیرونمی برد و در سر چهار راه، یا در آب روان می ریزد. در بازگشت به خانه، درخانه را می کوبد و به ساکنان خانه می گوید که از عروسی می آید و تندرستی وشادی برای خانواده آورده است.
در این هنگام اهالی خانه در را به رویش می گشایند. او بدین گونه همراه خودتندرستی و شادی را برای یک سال به درون خانه خود می برد. ایرانیان عقیدهدارند که با افروختن آتش و سوزاندن بوته و خار فضای خانه را از موجوداتزیانکار می پالایند و دیو پلیدی و ناپاکی را از محیط زیست دور و پاک میسازند. برای این که آتش آلوده نشود خاکستر آن را در سر چهارراه یا در آبروان می ریزند تا باد یا آب آن را با خود ببرد.
مراسم کوزه شکنی
مردم پس از آتش افروزی مقداری زغال به نشانه سیاه بختی،کمی نمک به علامتشور چشمی، و یکی سکه دهشاهی به نشانه تنگدستی در کوزه ای سفالین میاندازند و هر یک از افراد خانواده یک بار کوزه را دور سر خود می چرخاند وآخرین نفر ، کوزه را بر سر بام خانه می برد و آن را به کوچه پرتاب می کندو می گوید: «درد و بلای خانه را ریختم به توی کوچه» و باور دارند که بادور افکندن کوزه، تیره بختی، شور بختی و تنگدستی را از خانه و خانواده دورمی کنند.
همچنین گفته میشود وقتی میتراییسم از تمدن ایران باستان در جهان گسترشیافت،در روم وبسیاری از کشورهای اروپایی ،روز ۲۱ دسامبر ( ۳۰ آذر ) بهعنوان تولد میترا جشن گرفته میشد.ولی پس از قرن چهارم میلادی در پیاشتباهی که در محاسبه روز کبیسه رخ داد . این روز به ۲۵ دسامبر انتقال یافت
فال گوش نشینی
زنان و دخترانی که شوق شوهر کردن دارند، یا آرزوی زیارت و مسافرت، غروب شبچهارشنبه نیت می کنند و از خانه بیرون می روند و در سر گذر یا سر چهارسومی ایستند و گوش به صحبت رهگذران می سپارند و به نیک و بد گفتن و تلخ وشیرین صحبتکردن رهگذران تفال می زنند. اگر سخنان دلنشین و شاد از رهگذرانبشنوند، برآمدن حاجتو آرزوی خود را برآورده می پندارند. ولی اگر سخنان تلخو اندوه زا بشنوند، رسیدن به مراد و آرزو را در سال نو ممکن نخواهند دانست.
قاشق زنی
زنان و دختران آرزومند و حاجت دار، قاشقی با کاسه ای مسین برمی دارند وشب هنگام در کوچه و گذر راه می افتند و در برابر هفت خانه می ایستند و بیآنکه حرفی بزنند پی در پی قاشق را بر کاسه می زنند. صاحب خانه که می داندقاشق زنان نذر و حاجتی دارند، شیرینی یا آجیل، برنج یا بنشن و یا مبلغیپول در کاسه های آنان می گذارد. اگر قاشق زنان در قاشق زنی چیزی به دستنیاورند، از برآمدن آرزو و حاجت خود ناامید خواهند شد. گاه مردان به ویژهجوانان، چادری بر سر می اندازند و برای خوشمزگی و تمسخر به قاشق زنی درخانه های دوست و آشنا و نامزدان خود می روند.
آش چهارشنبه سوری
خانواده هایی که بیمار یا حاجتی داشتند برای برآمدن حاجت و بهبود یافتنبیمارشان نذر می کردند و در شب چهارشنبه آخر سال «آش ابودردا» یا «آشبیمار» می پختند و آن را اندکی به بیمار می خوراندند و بقیه را هم در میانفقرا پخش می کردند.
تقسیم آجیل چهارشنبه سوری
زنانی که نذر و نیازی می کردند در شب چهارشنبه آخر سال، آجیل هفت مغزبه نام «آجیل چهارشنبه سوری» از دکان رو به قبله می خریدند و پاک می کردندو میان خویش و آشنا پخش می کردند و می خورند. به هنگام پاک کردن آجیل، قصهمخصوص آجیل چهارشنبه، معروف به قصه خارکن را نقل می کردند. امروزه، آجیلچهارشنبه سوری جنبه نذرانه اش را از دست داده و از تنقلات شب چهارشنبهسوری شده است.
گرد آوردن بوته، گیراندن و پریدن از روی آن و گفتن عبارت “زردی من ازتو، سرخی تو از من” شاید مهمترین اصل شب چهارشنبه سوری است. هر چند که درسالهای اخیر متاسفانه این رسم شیرین جایش را به ترقه بازی و استفاده ازمواد محترقه و منفجره خطرناک داده است
پس امیدورام دوستان عزیز با خواندن این مطالب قشنگی این رسم را با انجام کارهای خطرناک و استفاده از ترقه های خطرناک خراب نکنند
مراسم دیگری مانند توپ مروارید ، فال گوش ، آش نذری پختن ، آب پاشی ،بخت گشائی دختران ، دفع چشم زخمها ، کندرو خوشبو ، قلیا سودن ، فال گزفتنهم در این شب جزو مراسمات جالب و جذاب می باشد
تحریف آیین چهارشنبه سوری
یافته های پزوهشی نشان می دهد که تمامی آیین ها و یادمان هایی که مردمایران در هنگامه گوناگون بر پا می داشتند و بخشی از آنها همچنان در فرهنگاین سرزمین پایدار شده است ، با منش ، اخلاق و خرد نیاکان ما در آمیختهبود و در همه آنها ، اعتقاد به پروردگار ، امید به زندگی ، نبرد بااهریمنان و بدسگالان و مرگ پرستان ، در قالب نمادها ، نمایش ها و آیین هایگوناگون نمایشی گنجانده شده بود .
رفتار خشونت آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه نطیر آنچه که امروزه تحتنام چهارشنبه سوری شاهد آن هستیم ، در هیچکدام از این آیین ها دیده نمیشود .
بهتر است بگوییم ، کسانی که با منفجر کردن ترقه و پراکندن آتش سلامتیمردم را هدف می گیرند ، با تن دادن به رفتاری آمیخته به هرج و مرج روحی ،آیین چهارشنبه سوری را تحریف کرده اند
سلام دوباره